ျမန္မာတစ္ႏုိင္ငံလံုးတြင္ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးစခန္း(၁၃)ခုရိွရာ ကုန္သြယ္ေရးဦးစီးဌာန၏ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး အဆင့္မွ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည့္ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးစခန္း(၄)ခုအနက္ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း) တာခ်ီလိတ္ၿမိဳ႕နယ္ ၊ ဖန္မင္အုပ္စု မယ္ယန္းေက်းရြာတြင္ ဖြင့္လွစ္ထားရိွသည့္ မယ္ယန္းကုန္သြယ္မႈစစ္ေဆးေရးစခန္းတြင္ ကုန္သြယ္ေရးဦးစီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမွဴးအျဖစ္ (၆)လၾကာ တာဝန္ယူခဲ့သူ ဦးတင္ရဲဝင္းႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားပါသည္။
ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)၏ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးအား တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈတိုးျမင့္လာေရး ျပည္နယ္အစိုးရက ၾကပ္မတ္လုပ္ေဆာင္ေနၿပီး လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားလည္း ရိွေနသည့္ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)၏ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရး အေျခအေနမ်ားကို ကုန္သြယ္ေရးဦးစီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမွဴးျဖစ္သူ ဦးတင္ရဲဝင္းက ျပည့္ျပည့္စံုစံု ေဆြးေႏြးထားပါသည္။
TNA ။ ။ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)ရဲ႕ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရး ပမာဏ က ရွမ္းျပည္နယ္ တစ္ခုလံုးမွာရွိတဲ့ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးရဲ႕ ရာခုိင္ႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ရိွပါသလဲ။
UTYW ။ ။ တာခ်ီလိတ္ကုန္သြယ္ေရးစခန္း၏ ကုန္သြယ္မႈပမာဏသည္ တစ္လ ေလးသန္း ၊ ေျခာက္သန္း စတဲ့ ပမာဏေလးေတြပဲ ရိွပါတယ္။ (၁၀) သန္းမေက်ာ္တာ ေသခ်ာတယ္။ မူဆယ္လိုေနရာမ်ိဳးဆိုရင္ တစ္လကို အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းေပါင္း (၃၆၀၀)ေလာက္ရိွတယ္။ ဒီမွာ ရာခိုင္ႏႈန္းအားျဖင့္ အရမ္းကို နည္းပါတယ္။
TNA ။ ။ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)မွာ ကုန္သြယ္မႈစစ္ေဆးေရးစခန္း ဘယ္ႏွစ္ခုနဲ႔ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ေန ပါသလဲ။ ရွမ္း/အေရွ႕ရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈလမ္းေၾကာင္းေတြရဲ႕ လက္ရိွအေျခအေနေလးေတြ သိခ်င္ပါတယ္။
UTYW ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဌာနအေနနဲ႔ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)မွာ မယ္ယန္းကုန္သြယ္ေရးစခန္း တစ္ခုပဲ ရိွပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီကအဖြဲ႔ေတြကိုေတာ့ မိုင္းယု၊ ဝမ္ပံုနဲ႔ (တာခ်ီလိတ္-မယ္ဆိုင္ ခ်စ္ၾကည္ေရးတံတား) တံတား (၂)မွာ ထားပါတယ္။ အေကာက္ခြန္နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႕က စစ္ေဆးၿပီး ရလာတာေတြ စာရင္းေတြကို မယ္ယန္း ကုန္သြယ္ေရးစခန္းက စစ္ေဆးပါတယ္။ လိုင္စင္လည္း ဒီကပဲထုတ္ေပးပါတယ္။ မိုင္းယုကေတာ့ တရားဝင္ခြင့္ျပဳထားတဲ့လမ္းေၾကာင္းမဟုတ္လို႔ စစ္ေဆးေရး အဖြဲ႔ေတြကို စစ္ေဆးဖို႔ ထားထားတာပါ။ မိုင္းယုက တရားမဝင္ကုန္သြယ္တဲ့ကားေတြသြားရင္ တားဖို႔ထားတဲ့ေနရာပါ။ စစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕ထားရျခင္းက အဲဒီဘက္ကေန တရုတ္ဘက္ကို ပစၥည္းေတြ ထြက္မသြားေအာင္လို႔ တရားဝင္လမ္းေၾကာင္းကို ေရာက္လာဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ေျခာက္ခိုင္းတာ။ အဲဒီဘက္က ကုန္သြယ္မႈမလုပ္ဘူး။ သူခိုးသြားဖမ္းတာပဲ။ မိခ်င္မိတယ္။ မမိခ်င္ မမိဘူး။ တစ္ခါတေလ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းေတြပါလာရင္ မဖမ္းရဲဘူး။ အဲဒီေတာ့ မိုင္းယုဆိုတာက တရားဝင္ကုန္သြယ္ေရး လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္လာေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔က တြန္းေျခာက္ခုိင္းေနတဲ့ေနရာျဖစ္ေနတယ္။ က်ိဳင္းတံုရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈစာရင္းကေတာ့ သီးသန္႔သြားတယ္။ က်ိဳင္းတံုမွာေတာ့ မိုင္းလားက ဝင္လာတဲ့ ကုန္သြယ္မႈစာရင္း ဝင္တယ္။ အဲဒီကပဲ လုိင္စင္လုပ္ေပးတယ္။ ပံုပါက်င္ မယ္ေဟာင္ေဆာင္ဘက္ကဖြင့္ရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းတစ္ခု ထြက္လာႏုိင္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔လည္း ဖြင့္ခ်င္တယ္။ ဒါေပမယ့္ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးစခန္း တစ္ခုဖြင့္မယ္ဆိုရင္ အေျခခံအခ်က္ေလးေတြရိွတယ္။
နံပါတ္(၁)က သူတို႔ႏုိင္ငံဘက္က ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီကို ဘာပစၥည္းေတြ ဝင္လာႏုိင္သလဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံဘက္က သူတို႔ဆီကို ဘာပစၥည္းေတြ တင္ပို႔ႏုိင္သလဲဆိုတဲ့ အဝင္အထြက္ပစၥည္းစာရင္းေတြ ၾကည့္ရတယ္။ မိုင္းတံု၊ မိုင္းဆတ္ဘက္ကေန ဘာပစၥည္းေတြ ထြက္မလဲ။ သူ႔ဘက္ကေန ဘာပစၥည္းေတြ ဝင္လာႏုိင္မလဲ။
နံပါတ္(၂)အခ်က္က လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး။ သူ႔မွာဆို ေတာင္ႀကီးအထိ ဆက္သြယ္လို႔ရတဲ့ လမ္းေၾကာင္းရိွတယ္။
နံပါတ္(၃)အခ်က္က လံုၿခံဳေရး။ ဒီအခ်က္က အေရးႀကီးတယ္။ လံုၿခံဳမႈမရိွတဲ့ေဒသမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ကုန္သြယ္ေရးစခန္းေတြ ဖြင့္လို႔မရပါဘူး။ ဒီေဒသက "ဝ"ေတာင္ပိုင္းေဒသနဲ႔ ခ်ိတ္တယ္။ "ဝ"ေတာင္ပိုင္း ေဒသက ရံဖန္ရံခါ ဒီလမ္းေၾကာင္းေတြကို ျဖတ္ေတာက္ထားေလ့ရိွတဲ့အျပင္ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ရင္ အခြန္ေကာက္မယ္ဆိုတဲ့အေျခအေနလည္း ရိွတယ္။ ဒီေတာ့ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒါကို လက္ခံဖို႔က ခက္တယ္။ ဒီအခ်က္သံုးခ်က္ထဲမွာ အဓိကအက်ဆံုးျဖစ္တဲ့ လံုၿခံဳေရးအပိုင္းမွာ ဒီလမ္းေၾကာင္းက စိတ္မခ်ရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ သာမန္အားျဖင့္ေတာ့ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အဆင္ေျပပါတယ္။ သြားလို႔ လာလို႔ရတယ္။ သူ႔ရဲ႕သြင္းကုန္၊ ကိုယ့္ရဲ႕ပို႔ကုန္ ထုိက္သင့္ သေလာက္ရိွတယ္။ တတိယအခ်က္ျဖစ္တဲ့ လံုၿခံဳေရး အေျခအေနကက်ေတာ့ မုိင္းလားလိုပဲ "ဝ"က အခြန္ထပ္ရခ်င္တဲ့ သေဘာရိွေနတယ္။ ဒါကို ျပည္နယ္အစုိးရ ကိုလည္း တင္ျပထားတယ္။ ဖြင့္ခ်င္တဲ့ဆႏၵရိွတာေတာ့မွန္တယ္။ ဖြင့္ရန္သင့္/မသင့္ ဆံုးျဖတ္ပါဆိုၿပီးေတာ့ တင္ျပထားတယ္။ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရကလည္း ခြင့္ျပဳမွာ မဟုတ္ဘူး။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ လက္ထက္တုန္းက မုိင္းလားသည္ ငါတို႔နဲ႔ ရင္းရင္းႏွီးႏွီး ဆက္ဆံလာတတ္ေစ၊ တစ္ဖက္ကလည္း အခြန္ေတြကို သိပ္ၿပီး မတိုးေစနဲ႔ဆိုၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရက ရသင့္တဲ့ အခြန္ကို သူ႔ကို ေကာက္ခြင့္ေပးလုိက္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ အခြန္ေတာ့ ေကာက္သြားတယ္။ သို႔ေပမယ့္ သူတို႔သည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔နဲ႔ အနီးကပ္ ဆက္ဆံလာတဲ့ အေနအထားေတာ့ မေတြ႕ရဘူး။ အဲဒါမ်ိဳး ေနာက္တစ္ခုကို ထပ္ၿပီးခြင့္မျပဳခ်င္ဘူး ထင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ ႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ လံုၿခံဳေရးအေျခအေနနဲ႔ စဥ္းစားရမွာရိွလာရင္ ဘယ္ေလာက္ပဲ အျမတ္ရပါေစ၊ ဘယ္ေလာက္ပဲ ျပည္နယ္ဖြံ႕ၿဖိဳးႏုိင္တဲ့အခြင့္အလမ္းျဖစ္ပါေစ ၊ လံုၿခံဳေရးကို ဦးစားေပး စဥ္းစားရမယ့္ အေျခအေန ျဖစ္လာပါတယ္။
TNA ။ ။ ရွမ္းျပည္နယ္(အေရွ႕ပိုင္း)မွာ တရားမဝင္ကုန္သြယ္မႈပေပ်ာက္ေရးလုပ္ေဆာင္ရာမွာ လုပ္ေဆာင္ရ၊ ေျဖရွင္းရခက္ခဲေနတ့ဲ အပိုင္းေတြ ဘယ္ႏွစ္ခုေလာက္ရိွပါသလဲ။
UTYW ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကုန္သြယ္မႈဦးစီးဌာနအေနနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ရင္းကေနပဲ ခုနေျပာတဲ့ တရားမဝင္ဆိုတဲ့ဟာကလည္း ပါလာတာေပါ့ေနာ္။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ကေတာ့ ကုန္သြယ္မႈဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာကေနပဲ စၿပီးေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။ တစ္ႏုိင္ငံလံုးကုန္သြယ္မႈမွာ Oversea က (၈၀) ရာခုိင္ႏႈန္းရိွပါတယ္။ နယ္စပ္အားလံုးက (၂၀)ရာခုိင္ႏႈန္းပဲရိွပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ နယ္စပ္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ အိႏၵိယ၊ ထုိင္း၊ တရုတ္ ဒီေလးႏုိင္ငံလံုးနဲ႔ ကုန္သြယ္မႈက အက်ံဳးဝင္ပါတယ္။ နယ္စပ္ ကုန္သြယ္မႈဆိုတာနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံလံုး ကုန္သြယ္မႈရဲ႕ (၂၀)ရာခုိင္ႏႈန္းအေပၚမွာပဲ သက္ေရာက္မႈရိွတဲ့ ပမာဏဆိုတာေတာ့ ကၽြန္ေတာ့္ဘက္က ကနဦး ေဆြးေႏြးလိုပါတယ္။ တကယ့္ ပမာဏနည္းနည္းေလးပါ။ ငါးပံုတစ္ပံုေလာက္ပဲ ရိွတာပါ။ ဒါက ပထမအခ်က္ပါ။ ဒီထဲကမွ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္း ရွမ္း/အေရွ႕ရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈပမာဏက်ေတာ့ ငါးပံုတစ္ပံုပဲရိွတဲ့ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးရဲ႕ ထပ္ၿပီးေသးသြားတဲ့ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းေဒသ က်ိဳင္းတံု၊ တာခ်ီလိတ္ေဒသသည္ ျပည္မနဲ႔ အလွမ္းေဝးပါတယ္။ တရုတ္၊ ထုိင္းႏုိင္ငံတို႔နဲ႔ နယ္စပ္ကုန္သြယ္မႈ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တရုတ္ႏိုင္ငံနဲ႔က်ေတာ့ အစိုးရအခ်င္းခ်င္း တုိက္ရိုက္ ဆက္ဆံမႈစနစ္မဟုတ္ပါဘူး။ ၾကားထဲမွာ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုက ၾကားခံျဖစ္ေနပါတယ္။ WTO (World Trade Organization)ရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္အရဆိုရင္ တရားမဝင္ဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ အခြန္ႏွစ္ထပ္ျဖစ္လို႔။ တရုတ္ႏုိင္ငံက ကုန္ပစၥည္းတစ္ခု ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံကို ဝင္လာမယ္ ၊ မုိင္းလားကေနတစ္ဆင့္ေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံက ကုန္ပစၥည္းတစ္ခု တရုတ္ႏုိင္ငံကို ျပန္ထြက္မယ္။ မုိင္းလားေပါက္ကေန တစ္ဆင့္ေပါ့။ တစ္ကယ္တမ္း WTO ရဲ႕သတ္မွတ္ခ်က္အရဆိုရင္ တရုတ္ႏုိင္ငံက အခြန္ေကာက္မယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံက အခြန္ေကာက္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာက အထူးေဒသ(၄)ဆိုတဲ့ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္ရဲ႕ အခြန္တစ္ရပ္က ၾကားထဲမွာ ထပ္ခံေနေသးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီလမ္းေၾကာင္းသည္ WTO သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႔ မကိုက္ညီေသာ ကုန္သြယ္မႈအေနအထားျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လက္ရိွေျမျပင္မွာျဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားပါ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဟိုအရင္အစိုးရေတြလက္ထက္မွာ မိုင္းလားလမ္းေၾကာင္းဆိုတာကို တရားဝင္မေပးခဲ့ဘူး။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က်မွွ စေပးခဲ့တာ။ ဒါလည္းပဲ အဲဒီတုန္းက တက္လာတဲ့အစိုးရက သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းမွာ အနည္းနဲ႔အမ်ား အေထာက္အပံ့ေလးပိုရလာေအာင္၊ တစ္ဖက္ကလည္း လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြ အေနနဲ႔ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရနဲ႔ နီးကပ္စြာ ဆက္ဆံတတ္လာေအာင္ဆိုၿပီးေတာ့ ရည္မွန္းခ်က္ႏွစ္ရပ္ေၾကာင့္သာ ႏုိင္ငံတကာအဆင့္နဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ ကုန္သြယ္မႈလမ္းေၾကာင္းကို ေပးခဲ့လို႔ သြားေနၾကတာ။ တစ္ကယ္ေတာ့ သတ္မွတ္ခ်က္နဲ႕မညီဘူး အခြန္သံုးထပ္နဲ႔ ျဖစ္ေနတယ္။
တာခ်ီလိတ္နဲ႔ အခု က်ိဳင္းလပ္ကေနတစ္ဆင့္သြားမယ့္ လာအိုနဲ႔က်ေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြနဲ႔ ညီပါတယ္။ ထိုင္းႏုိင္ငံ အခြန္တစ္ရပ္နဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕အခြန္တစ္ရပ္၊ လာအိုႏိုင္ငံနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အခြန္နဲ႔ ဆိုေတာ့ ကိုက္ညီပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ိဳင္းလပ္မွာက်ေတာ့ လာအိုႏုိင္ငံနဲ႔ MOU မထိုးရေသးဘူး။ ဘာလို႔ မထိုးရေသးတာလဲဆိုေတာ့ လာအိုနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ၾကားမွာ တံတားေဆာက္ထားတဲ့ေနရာမွာ နယ္နိမိတ္ျပႆနာ က်န္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါ။ အဲဒီနယ္နိမိတ္ျပႆနာကို ႏုိင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီးဌာနက ဦးေဆာင္ၿပီး ေျဖရွင္းေနတာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလကမွ ၿပီးသြားတယ္။ ဒီေတာ့ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရအဖြဲ႕ရံုးကို နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္ထားခ်က္ကို တင္ျပထားဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရအဖြဲ႕ရံုးက သေဘာတူညီၿပီဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ႏွစ္ႏုိင္ငံကုန္သြယ္မႈသေဘာတူစာခ်ဳပ္က ဆက္ထိုးရမွာ။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔က လာအိုႏုိင္ငံနဲ႔ တံတားကေတာ့ တည္ေဆာက္ၿပီးသြားတယ္ တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈကေတာ့ လုပ္မရေသးဘူး။ သိပ္မၾကာခင္ေတာ့ ရပါမယ္။ ဒါက လာအိုနဲ႔အပိုင္း တရုတ္နဲ႔အပိုင္း။ ထိုင္းႏုိင္ငံနဲ႔အပုိင္းက်ေတာ့ တာခ်ီလိတ္သည္ တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈအပိုင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ တရားဝင္ ဝင္ထြက္ရာလမ္းေၾကာင္းအျဖစ္လည္း သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ႏုိင္ငံျခားသားေတြကလည္း တရားဝင္ဗီဇာ၊ ပတ္စ္ပိုု႔နဲ႔ ဝင္ထြက္လို႔ရတယ္။ တျခားတတိယႏုိင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ အေမရိကတို႔ ဥေရာပလူေတြ ဒီကေန ဝင္လို႔ရသလို တာခ်ီလိတ္ကေန ျပန္ထြက္လို႔လည္း ရပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသားတစ္ေယာက္က ရန္ကုန္ေလဆိပ္ကေန ဗီဇာနဲ႔ဝင္လာတယ္။ တာခ်ီလိတ္ကေန ျပန္ထြက္မယ္ ဆိုရင္လည္း အိုေကတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသားတစ္ေယာက္သည္ တာခ်ီလိတ္ကေန ဗီဇာနဲ႔ ဝင္လာမယ္။ ရန္ကုန္ကေန ျပန္ထြက္မယ္ဆိုရင္လည္း အိုေကတယ္။ ဒီကေန တရားဝင္ ဝင္ထြက္လမ္းေၾကာင္းအျပင္ တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈျပဳတဲ့ လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီႏိုင္ငံဘက္မွာ ကန္႔သတ္ခ်က္က ဘာလဲဆိုေတာ့ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းေဒသသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ အတြင္းပိုင္း အဓိကေစ်းကြက္ေတြျဖစ္တဲ့ ရန္ကုန္၊ မႏၱေလးနဲ႔ အလွမ္းေဝးတဲ့အခါက်ေတာ့ သယ္ယူပို႔ေဆာင္စရိတ္ေတြ ႀကီးတယ္။ ဒီေတာ့ ထုိင္းႏုိင္ငံက ပစၥည္းေတြသည္ ျမဝတီ၊ မဲေဆာက္ကေန အမ်ားစုဝင္တယ္။ ဒီကေန ဝင္မယ္ဆိုရင္ ဟိုဘက္က ျမဝတီလမ္းေၾကာင္းက စရိတ္ကို မယွဥ္ႏုိင္ဘူး။ ဒီေတာ့ တာခ်ီလိတ္သည္ တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈစခန္းျဖစ္ေနတာ မွန္ပင္ မွန္ေသာ္ျငားလည္း နယ္ေျမေဒသအေျခအေနေတြအရ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းမွာရိွေသာ က်ိဳင္းတံု၊ တာခ်ီလိတ္က နယ္ေျမခံေတြ အတြက္ပဲ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ျဖစ္ေနတာ။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ပမာဏက နည္းတယ္။ အကုန္လံုး ျပန္ၿခံဳငံုၿပီး ေျပာရရင္ေတာ့ တစ္ႏုိင္ငံလံုး၏ ငါးပံုတစ္ပံုသာရိွတဲ့ ကုန္သြယ္မႈပမာဏမွာ တာခ်ီလိတ္သည္ ပိုၿပီးေတာ့ ေသးတဲ့ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုပဲျဖစ္ေနတယ္။ ဒီေဒသေတြရဲ႕ ပထဝီအေနအထားအရ အဓိကေစ်းကြက္ေတြျဖစ္တဲ့ ရန္ကုန္၊ မႏၱေလးနဲ႔ အလွမ္းေဝးတာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
TNA ။ ။ ဒီဘက္ရဲ႕ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးဟာ ေဒသတြင္းကုန္သြယ္ေရးအဆင့္ေလာက္ပဲရိွတယ္လို႔ အခုေျပာသြားတဲ့ အထဲမွာ သိရပါတယ္။ ဒီေဒသတြင္းရဲ႕ ကုန္သြယ္ေရးအေနအထားမွာ တရားမဝင္ ကုန္သြယ္မႈေတြလည္း ရိွေနတယ္ဆိုတာ သိရေတာ့ ဒါက ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ ခ်မွတ္ထားတဲ့ မူဝါဒ၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြနဲ႔ ေဒသအေျခအေနၾကားမွာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရတာ ခက္ခဲေနတာေတြမ်ား ရိွပါသလား။
UTYW ။ ။ တာခ်ီလိတ္ရဲ႕ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးဟာ မွတ္တမ္းေတြအရ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ စတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္ ႏွစ္ပိုင္းခြဲေျပာပါမယ္။ တစ္ပိုင္းကေတာ့ တာခ်ီလိတ္၊ က်ိဳင္းတံု သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းနဲ႔ ပတ္သက္တာပါ။ ေနာက္တစ္ပိုင္းကေတာ့ တစ္ႏုိင္ငံလံုးနဲ႔ ပတ္သက္တာပါ။ သံလြင္အေရွ႕ျခမ္းေဒသသည္ ရွမ္း၊ လားဟူ၊ အာခါ၊ ဝ စတဲ့ တုိင္းရင္းသားမ်ိဳးႏြယ္စုေတြ အမ်ားစုေနတဲ့ ေနရာေဒပါ။ ဒီေဒသေတြသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မေမြးခင္ကတည္းက ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ တရုတ္ႏုိင္ငံတို႔နဲ႔ ကူးလူးဆက္ႏႊယ္ေနၾကတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ တာခ်ီလိတ္ကုန္သြယ္ေရးစခန္းသည္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွ တရားဝင္ကုန္သြယ္ေရးစခန္းအျဖစ္ စလာတာ။ သူတို႔ မိရိုးဖလာအရ ဒီကုန္သြယ္ေရးစခန္းႀကီး မရိွခင္ကတည္းက ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ တရုတ္ႏုိင္ငံတို႔နဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးစခန္းေတြ လုပ္ခဲ့ၾကတာျဖစ္ေတာ့ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္မွာ ဒီစခန္းႀကီးေပၚလာတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္ကို အခြန္အခေတြ ေပးရမယ္ဆိုတဲ့အေလ့အက်င့္ကို သူတို႔သည္ ခ်က္ခ်င္းလက္ခံႏုိင္ဖို႔ နည္းနည္းေလး ခက္လာတယ္။ သူတို႔အရင္ကလည္း ဒီလိုပဲ ကုန္သြယ္မႈေတြလုပ္လာတယ္။ အခုက်မွ ဒီပစၥည္းက တရားဝင္တယ္။ တရားမဝင္ဘူး။ ဒီပစၥည္းက အခြန္ဒီေလာက္ေဆာင္ရမယ္။ ဒီပစၥည္းကေတာ့ တင္သြင္းခြင့္ မရိွဘူးစတဲ့ ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ရိွလာတာကိုး။ ရိုးသားတဲ့တိုင္းရင္းသားေတြအေနနဲ႔ ဒါေတြကို ခ်က္ခ်င္းလက္ခံႏုိင္ဖို႔ခက္ေနတာက ကၽြန္ေတာ္တို႔အတြက္ ကန္႔သတ္ခ်က္ျဖစ္လာတယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ တစ္ႏုိင္ငံလံုးမွာရိွတဲ့ တျခားကုန္သြယ္ေရးေတြလိုပါပဲ။ ပစၥည္းကို ေစ်းသက္သက္ သာသာနဲ႔ ဝယ္ၿပီး အျမတ္မ်ားမ်ားရေအာင္ ေရာင္းခ်င္ၾကတာ။ အဲဒီေတာ့ ပစၥည္းတစ္ခုကို ဝယ္လာတယ္ တစ္က်ပ္၊ အစိုးရကို တစ္မတ္ေပးရမယ္ဆိုရင္ သူတို႔ျပန္ေရာင္းတဲ့အခါမွာ ဒီအခြန္ကိုပါ ခုႏွိမ္ၿပီး ေရာင္းရတဲ့ အခါက်ေတာ့ အျမတ္နည္းလာတယ္။ ဒီေတာ့ အခြန္မေပးေတာ့ဘဲ ရတဲ့နည္းလမ္းနဲ႔ ေက်ာ္သြားမယ္။ အျမတ္မ်ားမ်ားျပန္ယူမယ္ဆိုတာ ဒါက တစ္ႏုိင္ငံလံုးမွာ ႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့အခ်က္ပါ။ အဲဒီ အခ်က္ ႏွစ္ခ်က္ေၾကာင့္ ဒီဘက္မွာေတာ့ အရာရာအားလံုးသည္ အခြန္အခထမ္းေဆာင္ၿပီးမွ တရားဝင္သြားဖို႔ရာမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အခက္အခဲပါ။ ေနာက္ တတိယအခ်က္ တခ်ိဳ႕ပစၥည္းေတြ ဒီမွာ တင္သြင္းခြင့္မရိွဘူး။ ဥပမာ - အရက္၊ ဘီယာ၊ စီးကရက္။ ဒါေပမယ့္ ဒီဘက္မွာ ဒါေတြက မကင္းၾကဘူး။ ရိုးရာပြဲေတြ၊ ေကာက္သစ္စားပြဲ၊ မီးပံုပြဲ၊ ဧည့္ခံပြဲေတြ စတာေတြမွာ အရက္တို႔ ဘီယာတို႔ ေခါင္ရည္တို႔က မကင္းၾကဘူး။ ဒီဘက္ေဒသမွာ စပါးအရက္၊ ေျပာင္းအရက္စတာေတြက ရြာေနရာတိုင္းမွာ ရိွေနတာပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ႏုိင္ငံဥပေဒအရ အရက္သည္ တရားမဝင္ဘူး တင္သြင္းခြင့္ မေပးဘူးလို႔ ေျပာလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ပိုဆိုးတာေပါ့။ ဒီလိုဟာမ်ိဳးေတြေၾကာင့္ သူတို႔အေနနဲ႔ တရားဝင္လိုက္နာဖို႔ အခက္အခဲေလးေတြ ရိွလာတယ္။ အေျခခံအားျဖင့္ေတာ့ ရိုးသားတယ္။ အစိုးရဌာနေတြရဲ႕ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကို ေသခ်ာမသိဘူး။ ေနတာကလည္း ေတာင္ေပၚေဒသေတြမွာ ေနၾကတယ္။ မိရုိးဖလာအားျဖင့္လည္း ဟိုဘက္ႏုိင္ငံက ပစၥည္းေတြကို ဒီဘက္သယ္နဲ႔ ကူးလူးၿပီးေနလာၾကတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွ အခြန္ကိစၥေတြ စတာေတြ ေပၚလာေတာ့ ဒါကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔နားလည္ သေဘာေပါက္မႈ မရိွျခင္းသည္လည္း တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈလမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္ဖို႔ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေဒသက တိုင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔နဲ႔ၾကားမွာ အဓိကက်တဲ့ အခက္အခဲတစ္ခုေပါ့။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ကုန္သည္လုပ္ငန္းရွင္ေတြ။ သူတို႔ေတြကေတာ့ ပညာတတ္ေတြျဖစ္တယ္။ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ငန္းေတြကို သိတယ္။ ႏုိင္ငံတကာမွာလည္း သြားလာေနေတာ့ အေတြ႕အႀကံဳေတြရိွတယ္။ အစိုးရကို အခြန္ေဆာင္ရမယ္ဆိုတာလည္း သိတယ္။ ဒါေပမယ့္ အျမတ္မ်ားမ်ားလိုခ်င္ေတာ့ အစိုးရကို အခြန္ေရွာင္ဖို႔ နည္းလမ္းေပါင္းစံုနဲ႔ႀကိဳးစားတယ္။ ႀကိဳးစားတဲ့နည္းလမ္းေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးေပါ့။ တင္သြင္းခြင့္မရိွတဲ့ပစၥည္းေတြကို ခိုးဝွက္ဖံုးကြယ္ၿပီးေတာ့ တျခားလမ္းေၾကာင္းေတြကေန ပတ္ၿပီး သြင္းတာေတြလည္းရိွတယ္။ တင္သြင္းခြင့္ရိွတဲ့ ပစၥည္းမွာေတာင္ (၁၀၀)ပဲအခြန္ေဆာင္ၿပီး (၂၀၀)ေလာက္ သယ္တာမ်ိဳး လုပ္လာတယ္။ ဒီထက္ပိုၿပီး အဆင့္ျမင့္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ အက်ႌပိတ္စကို နမူနာ ျပမယ္ဆိုရင္ ေစ်းသက္သာတဲ့ပိတ္စကို ဂ်ဴတီျပတယ္။ ခပ္ေပါေပါ ပိတ္စကို အခြန္ေဆာင္ျပၿပီး ပိုေကာင္းတဲ့ပိတ္စေတြ တင္သြင္းသြားတာေတြရိွတယ္။ ဒီလိုပံုစံနဲ႔ လုပ္ေနၾကတဲ့ အုပ္စုေတြလည္းရိွတယ္။
ဒါကေတာ့ ပထမအခက္အခဲသည္ တိုင္းရင္းသားေတြ နယ္ေျမခံေတြနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ၾကားမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အခက္အခဲ။ ဒုတိယ အခက္အခဲသည္ သိျပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာနဲ႔လည္း ဝင္ဆံ႔ေနၿပီးေတာ့ ကုန္သြယ္မႈ လုပ္ေနၾကတဲ့ ကုန္သည္မ်ားနဲ႔ၾကားမွာ ျဖစ္ေနတဲ့အခက္အခဲ။ ဒီလိုမ်ိဳးေတြသည္ တစ္ႏုိင္ငံလံုးမွာ ႀကံဳေနရတဲ့အခက္အခဲ။ ဒါေတြက ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံမွာ တရားဝင္ကုန္သြယ္မႈလမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္ဖို႔ ႀကံဳေနရတဲ့ အခက္အခဲေတြပဲ။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ေျပာရရင္ ရိုးသားၿပီး မသိလို႔ခ်ိဳးေဖာက္မိလို႔ ျဖစ္ရတဲ့ အခက္အခဲတစ္ခု၊ ဒုတိယကေတာ့ သိရဲ႕သားနဲ႔ ဝိသမေလာဘေၾကာင့္ အစိုးရကို ေပးသင့္ေပးထုိက္တဲ့ အခြန္ေတြကို မေပးလိုလို႔ ေရွာင္လႊဲတာက နံပါတ္ႏွစ္။ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းအပါအဝင္ က်န္တဲ့ ကုန္သြယ္မႈ လမ္းေၾကာင္းေတြမွာလည္း ဒီလိုအခက္အခဲေတြ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းအပါအဝင္ က်န္တဲ့ ေနရာေတြမွာက်ေတာ့ ပထမအခက္အခဲက နည္းသြားၿပီ။ ရိုးသားၿပီး မသိလို႔ဆိုတာထက္ မရိုးသားတဲ့ အုပ္စုက ပိုမ်ားသြားၿပီ။ ဒီဘက္ေတြမွာေတာ့ ရိုးသားၿပီး မသိလို႔ဆိုတဲ့အုပ္စုက ပိုမ်ားတယ္။ ရန္ကုန္ ဆိပ္ကမ္း၊ ရန္ကုန္ေလဆိပ္၊ မႏၱေလးတို႔ ၊ မူဆယ္တို႔လိုက်ေတာ့ သိတယ္။ ဒုတိယျဖစ္စဥ္မ်ားလာတယ္။ အျမတ္မ်ားမ်ားရခ်င္လို႔ အစိုးရဆီကို အခြန္ေရွာင္တာက ပိုမ်ားတယ္။ ဒီလိုေနရာမ်ိဳးမွာ ကုန္သြယ္မႈ လုပ္ေနတဲ့သူေတြဟာ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ငန္းဆိုင္ရာလည္း ကၽြမ္းက်င္တယ္။ အရင္းအႏွီးနဲ႔ နုိင္ငံတကာနဲ႔ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္ရာမွာလည္း ႀကီးမားတဲ့သူေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ရန္ကုန္ဆိပ္ကမ္းလိုမ်ိဳးမွာ ကြန္တိန္နာထဲက သစ္ေတြ တန္ခ်ိန္ေထာင္နဲ႔ခ်ီမိတာကို ၾကည့္ေလ။
TNA ။ ။ ဒီမွာ တရားမဝင္ကုန္သြယ္မႈျဖစ္ရတဲ့အေၾကာင္းရင္းက မသိနားမလည္ ခ်ိဳးေဖာက္မိတာလည္းရိွတယ္။ သိနားလည္ေပမဲ့ အခြန္ေရွာင္တာေၾကာင့္လည္း ရိွတယ္လို႔ဆိုေတာ့ ရွမ္း/အေရွ႕ေဒသမွာ မိရိုးဖလာ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ၾကတာနဲ႔ ကုန္သည္ေတြရဲ႕ ကုန္သြယ္မႈ ဘယ္ဟာက ပိုမ်ားပါသလဲ။
UTYW ။ ။ ရွမ္း/အေရွ႕မွာေတာ့ မိရုိးဖလာတစ္ႏုိင္တစ္ပိုင္ကုန္သြယ္ၾကတာနဲ႕ ကုန္သည္ေတြ ကုန္သြယ္မႈလုပ္တာ မွ်တယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ကုန္သြယ္မႈလုပ္ငန္းကို လုပ္တဲ့သူေတြက တုိင္းရင္းသားေဒသခံေတြ ကုန္သြယ္မႈလုပ္တဲ့ ပမာဏထက္ေတာ့မ်ားတယ္။ ဒီမွာ မိရိုးဖလာ တစ္ႏုိင္တစ္ပိုင္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာက ကိုယ့္အိမ္ဆိုင္ေလးမွာ ေရာင္းဖို႔ သံုးဘီးနဲ႔ ဆမ္ေလာ့ လိုမ်ိဳးေလးေတြနဲ႔ ဘတ္စ္ကားေတြနဲ႔ တစ္ပိုင္တစ္ႏုိင္ဝယ္ၿပီး ေရာင္းေနတဲ့ ဒီမွာေရာင္းတဲ့သူ၊ မုိင္းျဖတ္မွာ ေရာင္းေနတဲ့သူ၊ ၾကားထဲက ရြာေလးေတြမွာ ေရာင္းေနတဲ့သူေတြကို တစ္ပိုင္တစ္ႏုိင္ ေဒသခံ အိမ္ဆိုင္ဖြင့္ေနတဲ့သူေတြကို ကၽြန္ေတာ္ဆိုလိုတာ။ တစ္ခါတေလကိုယ့္အိမ္သံုးဖို႔ ဝယ္တာလည္း ရိွႏုိင္တယ္။ မွ်တယ္လို႔ေျပာတာက အေရအတြက္အရ ေျပာတာ။ ကုန္သြယ္မႈပမာဏနဲ႔ တြက္ရင္ သူတို႔က ၾကက္ဥဘဲဥ၊ အိမ္သံုးပစၥည္း၊ စားေသာက္ကုန္ေလာက္ သယ္တာ။ ပမာဏမ်ားမ်ားသယ္ေနတဲ့ ကုန္ကားေတြနဲ႔ သယ္ေနတဲ့ ကုန္သြယ္သူေတြကေတာ့ သိတဲ့သူေတြက ပိုမ်ားပါတယ္။
TNA ။ ။ နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးမွာ တစ္ပိုင္တစ္ႏုိင္တင္သြင္းခြင့္ (ITC)ကတ္နဲ႔ တင္သြင္းခြင့္လည္း ျပဳထားတာဆိုေတာ့ ေစာေစာကေျပာတဲ့ တစ္ပိုင္တစ္ႏုိင္ တင္သြင္းသူေတြက မသိနားမလည္သူ မ်ားတယ္ဆိုေတာ့ ဒီ ITC နဲ႔ တင္သြင္းသူေတြမွာ ဒီလိုျပႆနာျဖစ္ေနတာပါလား။
UTYW ။ ။ မဟုတ္ဘူးခင္ဗ်။ တစ္ပိုင္တစ္ႏုိင္တင္သြင္းခြင့္ (ITC)ကတ္ကို မလုပ္တဲ့သူေတြ ရိွတယ္။ ITC ကတ္နဲ႔ တင္သြင္းရမယ္ဆိုတဲ့ ကုန္သြယ္မႈသေဘာကို နားလည္ၿပီး ကတ္ျပားႀကီးလာလုပ္ၿပီး တင္သြင္းေနတဲ့သူကို ကုန္သြယ္မႈကို နားလည္သူလို႔ ေျပာရမယ္။ ဥပမာ ဒီနားမွာရိွတဲ့ တာေလက အိမ္တစ္အိမ္က တာခ်ီလိတ္ကို အလည္လာတယ္။ ျပန္လာရင္ သူ႔အိမ္မွာသံုးဖို႔အတြက္ ပစၥည္း သယ္သြားမယ္။ အဲဒီမွာ သာမန္တစ္ႏုိင္တစ္ဆြဲဆိုတဲ့ ၾကက္ဥဆယ္လံုး၊ ဆယ့္ငါးလံုးသယ္တာ ျပႆနာမရိွဘူး။ ဒါေပမယ့္ အိမ္သံုးဆိုၿပီးေတာ့ (၅၀၀)၊ (၁၀၀၀) သယ္လာရင္ေတာ့ ဒီမွာ အေကာက္ခြန္နဲ႔ စကားေျပာေနရၿပီ။ သူတို႔အျမင္မွာေတာ့ တာခ်ီလိတ္က ေစ်းသက္သာလို႔ တာေလမွာသံုးဖို႔ဝယ္ပါတယ္လို႔ ေျပာေကာင္းေျပာမယ္။ ဒါေပမယ့္ အေကာက္ခြန္ဌာနအျမင္မွာေတာ့ သာမန္ တစ္ႏုိင္တစ္ဆြဲထက္ ပိုတဲ့အတြက္ အခြန္ေဆာင္သင့္တယ္လို႔ ျမင္မယ္။ ဒီလိုဟာမ်ိဳးေတြကို ေျပာတာပါ။ ITC ကတ္ လုပ္ရန္ကို နားမလည္ေသာ၊ သူတို႔သည္ ကုန္သြယ္ေနေသာသူ မဟုတ္တဲ့အတြက္လည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မယ္။ ဘယ္လိုအေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ျဖစ္ တစ္ႏုိင္တစ္ဆြဲပမာဏထက္မ်ားရင္ အခြန္ေကာက္ကို ေကာက္ရမယ္ ဆိုတာလည္းရိွတယ္။ ဒီေတာ့ တစ္ႏုိင္တစ္ဆြဲဆိုတာကို ဘယ္လိုသတ္မွတ္မလဲဆိုတာ သူတို႔နဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ၾကားမွာ စကားက ေျပာေနရၿပီ။
TNA ။ ။ အခုလိုမ်ိဳး ေဒသခံေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ တစ္ႏိုင္တစ္ဆြဲျပႆနာကို ဘယ္လိုမ်ိဳး ေျဖရွင္းေနပါသလဲ။ ဥပမာ ေဒသအတြက္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ သတ္မွတ္မႈတစ္ခုခုကို ခ်မွတ္ လုပ္ေဆာင္ ေပးတာမ်ိဳးေပါ့။ ဘယ္လိုနည္းလမ္းသံုး ေျဖရွင္းေနပါသလဲ။
UTYW ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကေတာ့ ဒီမွာဘာလုပ္ေပးလုိက္သလဲဆိုေတာ့ ကိုယ္နဲ႔လက္လွမ္းမီသေလာက္ ဥပမာ တာေလမွာဆိုရင္ အိမ္ဆိုင္ဘယ္ႏွစ္ဆိုင္ရိွသလဲစတဲ့ ေျမျပင္စာရင္းေတြကို လုိက္ေကာက္ လုိက္တယ္။ ဒီထဲကမွ ဆိုင္အရြယ္အစားေတြကို ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားလုိက္တယ္။ သူတို႔ပစၥည္းသယ္လာရင္ တစ္ႏုိင္တစ္ဆြဲပမာဏထက္ ပိုေနရင္ ဘယ္ဆိုင္ကလဲဆိုတာ ျပန္စစ္လုိက္တယ္။ ဒီဆုိင္ကပါဆိုရင္ ဆုိင္က ႀကီးလား ေသးလား အလတ္လားဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ စာရင္းမွာ လာေပၚတယ္။ အဲဒီအေပၚမူတည္ၿပီး ဒါကေတာ့ျဖင့္ သယ္ပါ။ ဒါကေတာ့ျဖင့္ ခင္ဗ်ားေဆာင္သင့္ပါတယ္ဆိုတာမ်ိဳးနဲ႔ပဲ ေျဖရွင္းေပးရတာမ်ိဳးေပါ့။ ေလွနံဓားထစ္ေတာ့ ေျပာလို႔မရဘူးေပါ့။ သူတို႔နဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကည့္ရတယ္။ ဒါေလးေတာ့ သယ္ပါ။ ဒါေလးေတာ့ ဂ်ဴတီေဆာင္ပါဆိုတာမ်ိဳးနဲ႔ သူတို႔နဲ႔ ညိွႏိႈင္းရတဲ့ နည္းလမ္းသံုးရတယ္။
TNA ။ ။ ဒီဘက္မွာ ကုန္သြယ္မႈစခန္းဖြင့္တဲ့ကာလက အခုဆိုရင္ ဆယ္ႏွစ္အတြင္းမွာ ေရာက္ေနၿပီဆိုေတာ့ တရားဝင္ကုန္သြယ္ေရးျဖစ္ဖို႔အတြက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာမွာ အရင္ကထက္ တိုးတက္လာတဲ့ အေျခအေန၊ အခုခ်ိန္ထိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရခက္ေနဆဲဆိုတဲ့ အေျခအေနေတြ ဘယ္လိုရိွပါသလဲ။
UTYW ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာ ဒီေန႔အထိ ႀကံဳေနရတဲ့အားနည္းခ်က္က လုပ္လို႔ရတဲ့အေျခအေနထိ ေစာင့္ၾကည့္ၾကတာေပါ့ေနာ္။ လုပ္လို႔မရေတာ့ရင္လည္း လုပ္လို႔ရတဲ့အေျခအေနထိ ရပ္ၿပီး ေစာင့္ေနၾကတာေပါ့။ ရတာနဲ႔ ျပန္လုပ္ၾကတယ္။ ဒီဘက္မွာဆို မိုဘိုင္းနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္စၿပီး တာဝန္ ထမ္းေဆာင္တဲ့ ကာလမွာဆို အဲဒီေခတ္က လူႀကီးေတြနာမည္အကုန္သံုးၿပီး ေက်ာ္လႊားဖို႔ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ ဝန္ထမ္းေတြအေပၚ ဖိအားေပးဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ငါ့ကိုေတာ့လုပ္တယ္။ သူ႔ကိုေတာ့ မလုပ္ဘူး ဆိုတာမ်ိဳးေတြနဲ႔ ေျခလွမ္းညိႇလာတယ္။ စစ္ေဆးတဲ့သူဆိုတာ ေတြ႕ရင္ေတာ့ ဖမ္းမွာေပါ့။ မေတြ႕ရင္ေတာ့ လြတ္သြားတာ ရိွေကာင္းရိွမွာေပါ့။ အဲဒီအခက္အခဲကို သူတို႔အေနနဲ႔ နားလည္ဖို႔ခက္ခဲတဲ့အျပင္ သူတို႔သည္ လူႀကီးေတြနာမည္သံုးၿပီး သူတို႔သည္ ဒီလူႀကီးေတြန႔ဲခင္တယ္။ ဒီလူႀကီးေတြနဲ႔ ေျပာမယ္ဆိုမယ္ဆိုတဲ့ ဟာေတြပါ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ႀကံဳခဲ့ရတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒါကိုေၾကာက္ၿပီးေတာ့ မလုပ္ဘဲေနမယ္ဆိုရင္လည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ ဒါကို ဘာမွမလုပ္ဘဲေနရံုပဲရိွမယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာပါ။ အသိေပးပါ။ တုိင္ပါ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လုပ္စရာရိွတာလုပ္ပါမယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ပဲ ေျဖရွင္းရတယ္။ သက္ဆုိင္ရာ လူႀကီးေတြကလည္း လုပ္ထံုးလုပ္နည္းႏွင့္အညီ ေဆာင္ရြက္ရန္ဆိုတဲ့မွတ္ခ်က္မ်ိဳးပဲ ေပးပါတယ္။ အဲဒီလို လူႀကီးေတြကို သံုးၿပီးလုပ္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ႀကံဳခဲ့ရပါတယ္။ အခုလို လူႀကီးေတြနာမည္သံုးမရတဲ့ ေခတ္ေရာက္ေတာ့ အဲဒီအသံေတြ ေပ်ာက္သြားျပန္ေရာ။ တစ္သမတ္တည္းေတာ့ ဒီလိုေတာ့ လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းသြားၿပီလို႔ ေျပာဖို႔ခက္တယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္ကို ထုိက္သင့္တဲ့အခြန္အခေပးၿပီးေတာ့ ကုန္သြယ္မႈျပဳရမယ္ဆိုတဲ့အသိကိုေတာ့ အရင္ကထက္ပိုၿပီး သိလာပါတယ္။
TNA ။ ။ အခုလတ္တေလာမွာ ITC ကတ္လုပ္ေပးရတဲ့အေနအထားက တိုးသြားလား။ ေလ်ာ့သြားပါသလား။
UTYW ။ ။ ITC ကတ္ထုတ္ေပးရတာ ေလ်ာ့သြားပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ကတ္မရိွဘဲနဲ႔လည္း သြင္းလို႔ရေနတဲ့လမ္းေၾကာင္းေတြ ရိွေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အစိုးရအကူးအေျပာင္းမွာ ဖမ္းဆီးစစ္ေဆးမႈ အရမ္းနည္းသြားပါတယ္။ စစ္ေဆးေရးစခန္းေတြ ျဖဳတ္လိုက္တာ မေန႔တစ္ေန႔ကမွ ျပန္ဖြင့္ပါတယ္။ သိသာထင္ရွားတာကေတာ့ သိန္းနီဘက္က ေရပူျပန္ဖြင့္လိုက္တာ မၾကာေသးပါဘူး။ ျမဝတီ လမ္းေၾကာင္းကဆိုရင္ မရမ္းေခ်ာင္။ ဒါေတြက ဟိုးအရင္အစိုးရ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇြန္လမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျဖဳတ္ေပးလုိက္ရတဲ့စခန္းေတြပါ။ အဲဒီတုန္းက ေဒါက္တာစိုင္းေမာက္ခမ္းဆီကေန ဒီဟာေတြဟာ ကုန္သြယ္ေရးအတြက္ အဟန္႔အတားျဖစ္ေစပါတယ္။ ျဖဳတ္လုိက္ပါဆိုတဲ့ ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျဖဳတ္ေပးလိုက္ရတဲ့ စခန္းေတြပါ။ အဲဒီတုန္းကေတာ့ ျပည္ထဲေရးအပါအဝင္ကေပါ့ တင္ျပတာက ဒီစခန္းေတြဟာ အေရွ႕ေျမာက္ေဒသက မူးယစ္ေဆးဝါးကိစၥေတြ၊ လက္နက္ခဲယမ္းကိစၥေတြအတြက္ စိစစ္တဲ့လုပ္ငန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီဟာေတြကို ျပန္ၿပီးစိစစ္ေဆာင္ရြက္သင့္ပါတယ္ဆိုတာ တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့ၾကေပမယ့္ မရလိုက္ဘူး။ အဲဒီစခန္းေတြ ျဖဳတ္လုိက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အစစ္အေဆး အေတာ္နည္းပါးစြာနဲ႔ ဝင္ေရာက္လာပါတယ္။ ဒီေနာက္ပိုင္းမွာ မူးယစ္ေဆးအပါအဝင္ လက္နက္ခဲယမ္း ကိစၥေတြမွာ အရင္က မမိဘူးတဲ့ မူးယစ္ေဆးေတြ ကြန္တိန္နာလိုက္မိတဲ့ကိစၥေတြ၊ ပါဂ်ဲရိုလို လူစီးကားေတြနဲ႔ လက္နက္ခဲယမ္းေတြ သယ္လာၿပီး တမူးတို႔ဘက္မွာ သြားမိတဲ့ျဖစ္စဥ္ေတြ ေတြ႔လာရတာပါ။ လက္နက္ခဲယမ္းနဲ႔ မူးယစ္ေဆးေတာင္ ဒီလိုသယ္ေနၿပီပဲ ITC ကတ္နဲ႔သယ္မယ့္ကုန္အတြက္က ပိုလြယ္တာေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ITC ကတ္မလုပ္လည္း သယ္လို႔ရေနမွေတာ့ အခ်ိန္ကုန္ခံၿပီး ဘယ္သူလုပ္ေတာ့မွာလဲ။ တခ်ိဳ႕ဆို ကတ္ေတာ့လုပ္ထားတယ္။ ကုန္ပစၥည္း မသယ္ေတာ့ဘူး။ ၂၀၁၂ ေနာက္ပိုင္းကတည္းက က်သြားတာေပါ့။ အစစ္ေဆးနည္းသြားတဲ့အတြက္ ကတ္နဲ႔ကုန္သြယ္တာလည္း နည္းသြားတယ္လို႔ သံုးသပ္ပါတယ္။
TNA ။ ။ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းမွာ လမ္းဂိတ္ေၾကးေကာက္တာမ်ိဳး အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီးက ေကာက္ခံေနတာမ်ိဳးကို ဘယ္အဖြဲ႕ေတြက ေကာက္ခံေနတာပါလဲ။
UTYW ။ ။အဲဒါေတြက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ စစ္တမ္းေကာက္ထားတာေတြရိွတယ္။ ျမဝတီကေန ရန္ကုန္ အမွတ္(၃)လမ္းဆံုအထိေရာက္ေအာင္ လမ္းေၾကာင္းမွာ စစ္ေဆးေနတဲ့အဖြဲ႕ေတြက ကရင္ျပည္နယ္မွာ (၅)ဖြဲ႔၊ မြန္ျပည္နယ္မွာ (၄)ဖြဲ႕၊ ပဲခူးတုိင္းအတြင္းမွာ (၂)ဖြဲ႕ကေန (၃)ဖြဲ႕၊ ရန္ကုန္မွာ (၁)ဖြဲ႕ရိွတယ္။ ဒါေတြက သက္ဆုိင္ရာ ျပည္နယ္နဲ႔ တိုင္းေဒသႀကီးေတြရဲ႕ အစီအစဥ္နဲ႔လုပ္တာဆိုေတာ့ ဘာေတြကို အဓိက စစ္ေဆးေနလဲ၊ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ သြားေနလဲဆိုတာ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ဂဃနဏေျပာလို႔ မရဘူးထင္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔အျမင္မွာေတာ့ ဒါက ကားတုိင္းလည္း မစစ္ႏုိင္ဘူး။ စစ္ေဆးႏုိင္တဲ့အေျခအေနမွာလည္း မရိွဘူး။ စစ္ေဆးဖို႔အတြက္ X ray လိုစက္မ်ိဳးလည္းမပါဘူး။ လူကလည္း ေနပူမေရွာင္ မိုးရြာမေရွာင္ ကားတုိင္းကို မစစ္ေဆးႏုိင္ဘူး။ ဒါေတြကေတာ့ ကုန္သြယ္မႈမွာ တစ္ကယ္ကို အဟန္႔အတားျဖစ္ေစ၊ ေႏွာင့္ေႏွးေစတဲ့ အေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနနဲ႔ ဟိုးအရင္ကတည္းကလည္း သက္ဆိုင္ရာကို အႀကိမ္မ်ားစြာ တင္ျပခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆက္ၿပီးရိွေနတုန္းပါပဲ။ ဒီအတြက္ အပို ကုန္က်စရိတ္ေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရိွေနပါတယ္။
TNA ။ ။ အရင္က အႀကိမ္မ်ားစြာ တင္ျပခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ အခုအစိုးရလက္ထက္မွာေရာ ဒီကိစၥ တင္ျပထားပါေသးသလား။
UTYW ။ ။ တင္ထားပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ တစ္ႀကိမ္တင္ျပထားပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဝန္ႀကီးဌာနအေနနဲ႔ တင္ျပထားတာပါ။ ကုန္သြယ္မႈကို ေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာေစေသာ အပိုကုန္က်ေနသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားေခါင္းစဥ္နဲ႔ သက္ဆုိင္ရာအသီးသီးကို တင္ျပထားၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
TNA ။ ။ အခုလိုေျဖၾကားေပးတဲ့အတြက္ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းသူ - အင္မိုင္ခ၊ ေဇာင္းညီ
