“ကခ်င္ျပည္နယ္ အတိုင္းအတာနဲ႔ ဆိုရင္ေတာ့ အျခားျပည္နယ္ေတြထက္ အမ်ားႀကီး သူတို႔ရဲ႕ ပါဝင္မႈပဲ ေျပာေျပာ၊ စိတ္ဝင္စားမႈပဲ ေျပာေျပာ အရမ္းကို ေကာင္းမြန္ေနတဲ့ အခ်ိန္အခါ ျဖစ္တယ္”
မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲမႈမွ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ (HIV) ကူးစက္မႈအႏၱရာယ္ေလွ်ာ့ခ်ေရး ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ရွိ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါကု သုေတသနအသင္း (SARA) မွ ဒါရိုက္တာ ေဒါက္တာ ထြန္းထြန္းဘရန္ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုျခင္း
(အမြန္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းသည္။)
မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲမႈမ်ားျပားေနသည့္ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲမႈႏွင့္ HIV ပိုး ကူးစက္မႈ အႏၲရာယ္ကို ေလွ်ာ့ခ်ရန္ လူထုကိုယ္တိုင္ စိတ္ဝင္စားမႈရွိေနရာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း HIV ႏွင့္ မူးယစ္ေဆးစြဲျခင္း ကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ေနေသာ Substance Abuse Research Association (SARA) မွ ဒါရိုက္တာ ေဒါက္တာထြန္းထြန္းဘရန္ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းထားသည္မ်ားကို ေဖာ္ျပလိုက္ရပါသည္။
ေမး ။ ။ ကခ်င္မွာ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲမႈက ျမန္မာျပည္မွာဆို အမ်ားဆံုးလို႔ေတာင္ ေျပာၾကတဲ့အခါ မူးယစ္ေဆးကေန HIV ျဖစ္တဲ့ႏႈန္းက ဘယ္ေလာက္ထိ ရွိႏိုင္မလဲ။
SARA ။ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေဆးခန္းေတြမွာ အေျချပဳတဲ့ Figure (ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား) အရေတာ့ တခ်ဳိ႕ေသာ ၿမိဳ႕နယ္ေတြမွာ (၃၀) ဝန္းက်င္။ (၁၀) ေယာက္ (၃) ေယာက္ေလာက္လို႔ ယူဆလို႔ရတယ္ (ဆယ္ဦးတြင္ သံုးဦးက မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲရာမွ HIV ျဖစ္သူအေရအတြက္ သံုးဦးႏႈန္း)။ တခ်ဳိ႕ၿမိဳ႕နယ္ေတြ နည္းနည္းေလး လႈပ္ရွားသြားလာမႈ သိပ္မ်ားတဲ့ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားေတြရွိတဲ့ ၿမိဳ႕နယ္ေတြက်ေတာ့ (၄၀) ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္အထိ ရွိတယ္။ (ေသခ်ာတာကေတာ့ ကခ်င္အတိုင္းအတာက တျခားျပည္နယ္ေတြထက္ေတာ့ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲတဲ့ အုပ္စုမွာေတာ့ မ်ားေနဆဲေပါ့။ HIV ပဲ မဟုတ္ဘူး။ ေသြးကတဆင့္ ကူးႏိုင္တဲ့ တျခား စီပိုး (အသည္းေရာင္ေရာဂါ စီပိုး) ဆိုလည္း ေတာ္ေတာ္ျမင့္မားတယ္။ ဆယ္ေယာက္ေဖာက္လိုက္ရင္ (ေသြးစစ္လိုက္ရင္) သံုးေယာက္၊ ေလးေယာက္မွာေတာ့ HIV Positive ထြက္တယ္။ ဒါက ကခ်င္ဆိုတာထက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေဆးခန္း Base (အခ်က္အလက္မ်ားကို အေျခခံထားျခင္း) ေပါ့။ ဒါကလည္း ေတာ္ေတာ္ေလး အေရးႀကီးတဲ့အေျခအေနလို႔ ျမင္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ျမစ္ႀကီးနားမွာ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲသူဟာ (၅) အိမ္မွာ (၃) အိမ္ေလာက္က သံုးတယ္ ဆိုေတာ့ HIV ကူးစက္မႈဟာ ဘယ္အေနအထား ရွိေနလဲ။ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲတဲ့သူမ်ားေတာ့ ေဆးနဲ႔ယဥ္ပါးလာၿပီး HIV ျဖစ္ပြားႏႈန္းနဲ႔ ေဆးစစ္မႈအပိုင္းေတြမွာေရာ ဘယ္လို အခက္အခဲ ရွိႏိုင္လဲ။
SARA ။ ။ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ရင္ အဓိကကေတာ့ အလြယ္တကူ ေဆးထိုးအပ္ေပါင္းသံုးတဲ့ ေနရာက ကူးတာေပါ့။ မူးယစ္ေဆး သံုးတဲ့အခါမွာ ေဆးထိုးအပ္ေတြ အလြယ္တကူ မရဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက HIV ကူးသြားတတ္ပါလား ဆိုတာလည္း တခ်ဳိ႕ေသာ သိပ္ေဝးတဲ့ ေနရာေတြမွာဆိုရင္ ဒီ Knowledge ေတြလည္း ရဖို႔ အရမ္းေဝးတာေပါ့။ မူးယစ္ေဆး သံုးၾကတယ္ဆိုတာ အလြယ္တကူ သံုးရတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ ခိုးေၾကာင္ခိုးဝွက္သံုးရတဲ့ အေနအထားမ်ဳိးေတြ ျဖစ္တယ္ဆိုေတာ့ ေဆးထိုးအပ္ဆိုတာ လည္း တခ်ဳိ႕ေနရာေတြမွာ အၿမဲတမ္း ရဖို႔ကလည္း ခက္တဲ့အပိုင္းေတြ ရွိတာကိုး။ ဒါေၾကာင့္လည္း HIV ျပန္႔ပြားသြားတဲ့ အေနအထားေတြလည္း ရွိတာေပါ့။ ဒါေတြအတြက္ တစ္ခါသံုး ေဆးထိုးအပ္ေတြကို ေဝငွတဲ့လုပ္ငန္း ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္တဲ့အပိုင္းရယ္၊ ေနာက္တစ္ပိုင္းမွာ လူထုက ဒါကို လိုအပ္ပါလားလို႔ နားလည္လာတဲ့အပိုင္းရယ္ လိုအပ္ေနေသးတယ္ လို႔ ထင္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ဒီေဆးထိုးအပ္ ေဝငွတဲ့အပိုင္းမွာေပါ့။ တစ္ဖက္မွာက်ေတာ့ ေဆးပိုသံုုးျဖစ္ေအာင္ တြန္းအားေပး ေနသလားဆိုတဲ့ အထင္အျမင္ လြဲမွားမႈေတြ ရွိေနေတာ့ ဆရာတို႔အေနနဲ႔ ဒါေတြကို ဘယ္လို ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းသလဲ။
SARA ။ ။ လူထုအေနနဲ႔ကေတာ့ အရမ္းရိုးရွင္းပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အမ်ဳိးကို သြားေျပာရင္လည္း ေျမႇာက္ေပးေနတယ္လို႔ပဲ ျမင္ႏိုင္တာေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လုပ္တဲ့ကိုင္တဲ့ အပိုင္းေတြမွာ အေစာပိုင္းမွာ ေတာ့ Advocacy လို႔ပဲ ေျပာရမွာေပါ့။ လူထုေတြနဲ႔ ထိေတြ႔ၿပီးေတာ့ အၿမဲတမ္း ေျပာျပရတဲ့အပိုင္းေတြ ရွိတယ္။ တစ္လတစ္ႀကိမ္၊ ႏွစ္လတစ္ႀကိမ္ လူထုနဲ႔ အၿမဲထိေတြ႔ေလ့ ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ကေနၿပီး အႀကံျပဳတဲ့စနစ္ ေခၚမွာေပါ့။ ဘုရားေက်ာင္းေတြမွာလည္း ရွိတယ္။ ရပ္ကြက္ေတြမွာ လည္း ရွိတယ္။ သူတို႔ အႀကံျပဳခ်က္ေတြကို ကၽြန္ေတာ္တို႔က ယူၿပီးေတာ့ အဲဒီအႀကံျပဳခ်က္အတိုင္း ျပန္ၿပီး ရွင္းျပတဲ့အပိုင္းေပါ့။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ လူထုက ေျဖးေျဖးခ်င္းပဲ နားလည္တာေပါ့။ ကြန္ဒံုးဆိုတဲ့ ကိစၥမွာပဲ လြန္ခဲ့တဲ့ ခုႏွစ္ႏွစ္၊ ရွစ္ႏွစ္ကဆို လံုးဝလက္မခံဘူး။ ေနာက္ပိုင္းက်မွ ဒါဟာ တကယ္ပဲ လူထု က်န္းမာေရးအတြက္ လိုအပ္ပါလားဆိုၿပီး လူေတြက လက္ခံလာတယ္။ လူထုေထာက္ခံမႈ ရသြားၿပီ ဆိုရင္ေတာ့ ပိုၿပီး ထိေရာက္တဲ့လုပ္ငန္း ျဖစ္လာမွာေပါ့။ သူက Public Health Philosophy ျဖစ္ေနေတာ့ ခ်က္ခ်င္းနားလည္ဖို႔ အခက္အခဲေတြ ရွိႏိုင္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ကိန္းဂဏန္းေတြကို အေျချပဳမယ္။ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးမႈေတြ လုပ္မယ္။ သူတို႔နဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ ဆက္ဆံၿပီး အတူတကြ လုပ္ေဆာင္မယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္လာမယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ဆရာခုနကလည္း ေျပာသြားတယ္။ မူးယစ္နဲ႔ HIV ကို တြဲျမင္ဖို႔ လိုေနေသးတယ္ လို႔ ဆိုေတာ့ ဆရာတို႔ အဖြဲ႔အေနနဲ႔ေရာ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘာေတြ ဆက္လုပ္သြားဖို႔ ရွိလဲ။
SARA ။ ။ အရင္ဆံုး ကၽြန္ေတာ္ လုပ္ေနတာေတာ့ အခုလို မီဒီယာေတြနဲ႔ စကားေျပာေနတာပါပဲ။ မူးယစ္ေဆးစြဲျခင္းနဲ႔ HIV ကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက တစ္ခုစီလိုိ႔ပဲ ျမင္ေနတာကိုး။ နံပါတ္တစ္ကေတာ့ Awareness (အသိပညာေပး)လုပ္တာေတြကို မီဒီယာကေန သြားတယ္။ ေနာက္ၿပီး လူထုအေျချပဳတဲ့ ေနရာေတြကေန သြားေနတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ ဒီႏွစ္ထဲမွာပဲ တခ်ဳိ႕ေသာ ဒီမူးယစ္ေဆးဝါးကို လုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ Stakeholder လို႔ ေျပာရမလား။ ဒါမွမဟုတ္ ဒီက႑မွာ ပါဝင္ေနတဲ့ အကုန္လံုးေပါ့ေနာ္။ ကခ်င္ခ်ည္းပဲလည္း မဟုတ္ဘူး။ တျခား ရွမ္းတိုင္းရင္းသားထဲမွာလည္း ပါဝင္ေနတဲ့သူမ်ဳိးေတြကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ သင္တန္းေတြ ေပးဖို႔ ရွိပါတယ္။ ဆိုလိုခ်င္တာက ဒီမူးယစ္ေဆး တစ္ခုတည္းနဲ႔ ၾကည့္ေနလို႔ မရဘူး။ ဒီ HIV ျပႆနာကိုပါ စၿပီး တြဲကိုင္ရမယ့္ သင္တန္းသေဘာမ်ဳိးေပါ့။ အဲဒါမ်ဳိးေလးေတြ ေပးဖို႔ အစီအစဥ္ ရွိပါတယ္။
ေမး ။ ။ ဆရာတို႔ အခုလုပ္ေနတဲ့ ေဆးလာစစ္ဖို႔ အသိပညာေပးတဲ့ အပိုင္းေတြေရာ ဘယ္ေလာက္ထိ ထိေရာက္မႈ ရွိလဲ။ တျခားစိန္ေခၚမႈေတြကေရာ ဘာေတြ ျဖစ္မလဲ။
SARA ။ ။ ဘယ္ေလာက္ထိ ထိေရာက္မႈရွိလဲဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာလည္း ေဆးထိုးအပ္ ျပန္လည္ၿပီး သိမ္းဆည္းတဲ့ အပိုင္းေတြ ရွိတယ္။ ဥပမာ - အပ္ ရွစ္ေခ်ာင္း ေဝတယ္ဆို ရွစ္ေခ်ာင္း ျပန္သိမ္းတယ္ေပါ့။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ HIV ေလ်ာ့က်သြားဖို႔အေရးက ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕မွာ (၈၀) ရာခိုင္ႏႈန္း လႊမ္းၿခံဳမိဖို႔ လိုတယ္။ ဆိုလိုခ်င္တဲ့ အဓိပၸါယ္ကေတာ့ ျမစ္ႀကီးနားလို ေနရာမ်ဳိးဆိုရင္ (၈၀) ရာခိုင္ႏႈန္း ဖံုးလႊမ္းျဖစ္ဖို႔ဆိုတာ အေတာ္ႀကီးလုပ္ရမယ့္ အေနအထားရွိတယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုးတဲ့သူ လူ ဆယ္ေယာက္မွာ ရွစ္ေယာက္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔က တစ္ခါသံုး ေဆးထိုးအပ္ေတြ မျပတ္ ပို႔ေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္။ တစ္ေန႔ကို သံုးေခ်ာင္း ပို႔ေပးဖို႔ လိုတယ္။ အနည္းဆံုးေပါ့။ အဲဒီအပိုင္းနဲ႔ လုပ္္ေနတာျဖစ္ေတာ့ လုပ္ငန္းသေဘာအရေတာ့ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို စိန္ေခၚမႈေတြ ရွိတယ္။
ေမး ။ ။ ဆရာတို႔ဆီမွာ Harm Reduction Treatment လုပ္ေပးေနတယ္ဆိုေတာ့ HIV ျဖစ္ေနတဲ့ လူနာေတြကို အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြ ျပန္ရွာေပးတာေတြ ရွိလား။
SARA ။ ။ HIV positive puring အေနနဲ႔ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ mini ပါမယ္။ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး လုပ္ငန္းကို ေခၚတာေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ Mandate ထဲမွာကို ပါတယ္။ ကာကြယ္ေရး၊ ကုသေရး၊ အႏၱရာယ္ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးေပါ့။ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး အပိုင္းကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ တြဲလို႔ရတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပူးတြဲၿပီး လုပ္ေနတာေပါ့။ ဒီမွာဆိုရင္ေတာ့ ၂၀၁၄ တုန္းက တစ္ႀကိမ္ လုပ္ဖူးတယ္။ ရွမ္းျပည္ဆို အခု ေလာေလာလတ္လတ္ လုပ္ေနတာေပါ့။ ရွမ္းေျမာက္မွာဆို ကၽြန္ေတာ္တို႔ Camp သြင္းတယ္။ ေဆးျပတ္လာတဲ့ လူငယ္ေတြကို အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္းလို႔ ေခၚမလား အဲဒီလို သင္ေပးေနတဲ့ အပိုင္းေလးေတြကို စေတာ့ လုပ္ေနပါၿပီ။ လုပ္ဖို႔ေတာ့ အမ်ားႀကီး လိုေသးတယ္လို႔ေတာ့ ထင္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ ဆရာတို႔ ခုနက ေျပာတဲ့အထဲမွာ ကုသတယ္၊ အႏၱရာယ္ေတြ ေလွ်ာ့ခ်တယ္ဆိုေတာ့ေလ မူးယစ္ေဆး သံုးၿပီးမွ အရွင္းေပ်ာက္သြားတယ္ ဆိုတဲ့သူမ်ဳိးေရာ ရွိလားရွင့္။
SARA ။ ။ ဒီေမးခြန္းက ေကာင္းတယ္။ လူတိုင္းလည္း သိခ်င္ၾကတဲ့ ေမးခြန္းလို႔ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီေမးခြန္းကို ျပန္ေျဖဖို႔ ဆိုရင္လည္း ဒီ မူးယစ္ေဆး စြဲတယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥကို တကယ္ နည္းနည္းေလး သိဖို႔ လိုတာေပါ့။ မူးယစ္ေဆး စြဲတယ္ဆိုတာ အခုထက္ထိ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား နားလည္တာက စိတ္ပုိင္းဆိုင္ရာ ေပ်ာ့ညံ့သြားလို႔ေပါ့။ ဒါမွမဟုတ္ ေဆးစြဲတယ္။ ေဆးရံုတက္တယ္။ ၿပီးရင္ ျပန္လာ၊။ ျပန္လာၿပီး ျပန္ခ်ဆိုေတာ့ ဒီေကာင္ စိတ္မခိုင္လို႔ပဲ ဆိုတဲ့ Concept (အယူအဆ)က ဒီေန႔အထိ လူေတြ လက္ခံေနတုန္းပဲ။ တကယ္တမ္းကေတာ့ မူးယစ္ေဆး စြဲသြားတယ္ဆိုတာ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ HIV လို ဗိုင္းရပ္ပိုး ရွိမေနတာ တစ္ခုပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာနဲ႔ ဥပမာေပးလည္း ဆိုေတာ့ ဆီးခ်ဳိေရာဂါလိုပဲ သူက နာတာရွည္ေရာဂါ ျဖစ္သြားတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကလည္း ဒီေန႔ ေဆးေသာက္၊ ဒီေန႔ မေပ်ာက္ဘူးေနာ္။ ေဆးေသာက္ထားတယ္။ ၿပီးရင္ ေရွာင္သင့္ ေရွာင္ထိုက္တာေတြလည္း ေရွာင္ရတယ္။ က်န္းမာေရးလည္း ျပန္လုပ္ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခန္႔မသင့္ရင္ ဆီးခ်ဳိျပန္ထလာတယ္။ အလားတူပဲ။ မူးယစ္ေဆးစြဲတာကလည္း သူစြဲလာတဲ့အေပၚ မူတည္တာေပါ့။ ဘယ္ေလာက္စြဲေနလဲ။ ဘယ္ေလာက္ ျဖစ္ေနလဲေပါ့။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ခဏတျဖဳတ္ တစ္ပတ္၊ တစ္လ အဲေလာက္ေလး ကုလိုက္တာနဲ႔ တစ္သက္လံုး ေဆးမစြဲေတာ့ဘူး ဆိုတာ ေျပာဖို႔ အင္မတန္ ခက္တယ္။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလို ျဖစ္လဲ ဆိုတာကို လူေတြ ျမင္ေနၾကတာက ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စြဲေနတာကို ျမင္တာ၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စြဲတယ္ဆိုတာ ေဆးမခ်ရရင္ ႏွာရည္ယိုတာ၊ ေခ်းပါတာ၊ ကိုယ္ေတြ ကိုက္လာတယ္၊ အိပ္မရဘူး၊ အဲဒါက တကယ္တမ္းဆို ေလးရက္၊ ငါးရက္ေလာက္ပဲ ၾကာတယ္။ ခဏေလးပါပဲ။ အလြန္ဆံုး တစ္ပတ္ေပါ့။ အဲဒါၿပီးရင္ သူတို႔ခႏၶာကိုယ္မွာ ယင္း မကပ္ေတာ့ဘူး။ အဲဒါက လူတိုင္းလုပ္ဖူးတယ္။ သူတို႔လည္း လုပ္ဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔လည္း ဒါေတြ ေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔စိတ္ထဲမွာ စြဲလန္းေနတဲ့ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စြဲလမ္းမႈ၊ ေနာက္တစ္ခုက ပတ္ဝန္းက်င္ေပါ့၊ နဂိုေရာက္ေနတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္အေဟာင္းက စြဲလန္းမႈေပါ့၊ အဲဒီႏွစ္ခုက အဲဒီေလာက္ အဆင္သင့္ မျဖစ္ဘူးေပါ့။ ကုတဲ့အခါမွာေလ။ အဲဒီအခါမွာ သူ႔ကို Counseling (ေဆြးေႏြးအႀကံေပးတာေတြ) လုပ္ဖို႔ လိုအပ္လာတယ္။ မိသားစုရဲ႕ ပါဝင္မႈ လိုအပ္လာတယ္။ ေဆးရံုမွာ တစ္လ ထားလိုက္တာတို႔၊ ဒီဘက္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျဖတ္ေပးတယ္ဆိုတာ သူ႔ ယင္းကေလးပဲ ေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ေပးလိုက္ႏိုင္တာ။ ယင္း ဘယ္ေလာက္ျပတ္လဲလို႔ေမးရင္ အမ်ားႀကီးျပတ္သြားတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ နာတာရွည္ေရာဂါကေန လြတ္ထြက္သြားၿပီလား ဆိုရင္ ခက္ခဲမႈေတြေတာ့ ရွိေသးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေဆးေလး ပါးစပ္ထဲ ထည့္ရံုေလာက္နဲ႔ မၿပီးဘူး။ ေဆးရဲ႕ အခန္းက႑က မူးယစ္ေဆး ျဖတ္တဲ့အေပၚမွာ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းပဲ။ က်န္တဲ့ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက သူ႔ရဲ႕ ပတ္ဝန္းက်င္ စြဲလမ္းမႈေတြ၊ သူရဲ႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စြဲလမ္းမႈေတြ အတြက္ဆိုရင္ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ Counseling လုပ္ဖို႔လိုတယ္။
ေမး ။ ။ ဟုတ္။ ကၽြန္မတို႔ မူးယစ္ေဆးရံုကို သြားတဲ့အခါ မက္သာဒုံး အစားထိုး ကုသတဲ့ နည္းကေန တစ္ႏွစ္ကို ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ လံုးဝ အရွင္း မေသာက္ရေတာ့တဲ့အထိ ျပန္ေကာင္းသြားတယ္ ဆိုေတာ့ ကၽြန္မ ထပ္သိခ်င္တာ မက္သာဒံုး ျပတ္သြားၿပီ သူတို႔အိမ္ သူတို႔ ျပန္သြားတဲ့အခါ အဲဒီသူက ျပန္သံုးျဖစ္လို႔ အလားအလာ ဘယ္ေလာက္ထိ မ်ားလဲ။
SARA ။ ။ အဲဒါက ႏွစ္ပိုင္းရွိတယ္။ ယင္း ျဖတ္တဲ့ လုပ္ငန္းက ယင္း ျပတ္သြားၿပီး ျပန္ထႏိုင္တဲ့ ရာခိုင္ႏႈန္းက ႏိုင္ငံတကာစံအရေတာ့ (၈၀) ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ (၁၀) ေယာက္မွာ (၈) ေယာက္က ျပန္ၿပီး သံုးစြဲႏိုင္ေျခရွိတယ္။ ဒါက ယင္းပဲ ျဖတ္လိုက္လို႔ေလ။ တစ္ပတ္တန္သည္၊ တစ္လတန္သည္ ျဖတ္လိုက္လို႔၊ အိပ္ခန္းထဲပဲ ထည့္ထည့္၊ ေလွာင္ပဲ ထားထား၊ တစ္ပတ္၊ ဆယ္ရက္၊ တစ္လဆို လံုးဝ ယင္းမရွိေတာ့ဘူး။ အျဖဴဆိုရင္ ေလးရက္ေလာက္ဆို ယင္း မရွိေတာ့ဘူး။ သူ႔ရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ စိတ္ပုိင္းဆိုင္ရာ ပတ္ဝန္းက်င္ စြဲေနတာေတြ ကုႏိုင္ဖို႔အတြက္ မက္သာဒုံးဆိုတာ တိုက္လိုက္တာေပါ့။ မက္သာဒံုးဆိုတာ ကုသမႈ လုပ္ငန္းတစ္ခုပဲ။ ရည္ရြယ္ခ်က္က တစ္ရက္မွာ ဆီးခ်ဳိလိုမ်ဳိး ဆီးခ်ဳိထိန္းသြားႏိုင္တဲ့ အဆင့္ကေန ေနာက္ လံုးလံုး ေပ်ာက္ကင္းသြားတဲ့ အဆင့္ထိေရာက္ေအာင္ မက္သာဒံုးနဲ႔ သြားတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ေလး၊ ငါး၊ ေျခာက္ရက္နဲ႔ေတာ့ မရဘူး။ အနည္းဆံုး (၁)ႏွစ္၊ (၂) ႏွစ္ေလာက္ေတာ့ ကုသြားဖို႔ လိုတယ္။ ကုသြားၿပီးၿပီဆိုမွ သူ႔ဘက္ကေန တျခား ခြဲျခားဆက္ဆံ ခံရတာတို႔၊ အဲဒီလို မလိုအပ္တဲ့ ဖိအားေတြေပါ့။ အဲဒါေတြ အားလံုးကို ရင္ဆိုင္သြားႏိုင္ၿပီ ဆိုတဲ့ အဆင့္ကို ေရာက္သြားမွ ဒါကို ျပတ္သြားမွာေပါ့။
ေမး ။ ။ ျမစ္ႀကီးနားမွာလည္း ဒုကၡသည္ စခန္းေတြ ရွိတယ္ ဆိုေတာ့ ဒုကၡသည္ ျဖစ္ေနတဲ့အျပင္ HIV ပါ ရွိေနတယ္ ဆိုတဲ့အခါ သူတို႔ရဲ႕ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအတြက္ ဘယ္လိုမ်ဳိး လုပ္ေဆာင္ေပးသင့္လဲ။
SARA ။ ။ HIV ရွိကတည္းက ခြဲျခားဆက္ဆံမႈက ရွိၿပီးသား။ မူးယစ္ေဆးစြဲၿပီးမွ HIV ရွိတယ္ဆို ပိုၿပီးေတာင္ ခြဲျခားခံရတယ္။ အဲဒါက သာမာန္ထက္ စာရင္ေပါ့။ ျပင္ပက ခြဲျခားဆက္ဆံမႈတင္ မဟုတ္ဘူး။ စြဲေနတဲ့သူကလည္း ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ျပန္ၿပီး အားငယ္တာလည္း ရွိတယ္။ အဲဒီအပိုင္းေတြမွာ အေရးအႀကီးဆံုးက Counseling ပဲ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ လူထုရဲ႕ နားလည္လက္ခံလာမႈ အပိုင္းေပါ့။ ခံစားေနရတဲ့ သူ တစ္ေယာက္ခ်င္းဆီကလည္း Counseling ဆိုတဲ့ ေနရာကို လာႏိုင္ဖို႔ လိုတယ္။ ျပႆနာတစ္ခုကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ Counselor ဆိုၿပီး သီးသန္႔ ရွိမေနေသးဘူး။ ဆိုလိုခ်င္တာက ျပန္ေမြးထုတ္ေနရတဲ့ သေဘာပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ပတ္ကားအေနနဲ႔ ထြက္လာတဲ့ Counselor မရွိေသးဘူးေပါ့ေလ။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အဲဒါက ပိုလိုအပ္တာေပါ့။ မူးယစ္ေဆး စြဲတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ HIV ျဖစ္သြားတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ Counseling က အရမ္းလိုအပ္ပါတယ္။
ေမး ။ ။ အဲဒါဆိုရင္ မူးယစ္ေဆးသံုးတဲ့သူအတြက္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ HIV ျဖစ္တဲ့သူေတြ အတြက္ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ Counselor ေတြ မလံုေလာက္ဘူးလို႔ ဆရာ ဆိုလိုခ်င္တာလား။
SARA ။ ။ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာခ်င္တဲ့ အဓိကအခ်က္က ဥပမာ Nurse ဆိုရင္ Nurse အေနနဲ႔ သင္တန္းေတြ ရွိတယ္၊ ေက်ာင္းေတြ ရွိတယ္။ Counselor အေနနဲ႔ ပတ္ကားႀကီး ထြက္လာတဲ့ ေက်ာင္းေတြ မရွိဘူး။ အမွန္အတိုင္းေျပာရရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ျပန္ၿပီး Train (ေလ့က်င့္ေပး) ရတာေပါ့။ Counselor တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာဖို႔ ျပန္ၿပီး လုပ္ယူရတာေပါ့။ ဆိုလိုခ်င္တာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လုပ္ေနတာအတြက္ေတာ့ လံုေလာက္တာေပါ့။ အားလံုး လႊမ္းၿခံဳႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ေတာ့ Counselor ေတြ ဒီထက္ပိုၿပီး မ်ားမ်ား လိုုအပ္တယ္လို႔ ထင္တယ္။ Counseling Skill ပဲ ေျပာေျပာ၊ Training လို႔ပဲ ေျပာေျပာ ဆိုလိုခ်င္တာက ဆရာမေတြ၊ သူနာျပဳေတြ အကုန္လံုးက Counselor မဟုတ္ဘူး။ HIV Counseling ေတာ့ ရမယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီဘက္ Drug Counseling ေတာ့ မရဘူး။
ေမး ။ ။ မူးယစ္ေဆးသံုးတာရယ္ HIV ရယ္ ပူးတြဲျမင္လာေအာင္ လူထုပါဝင္မႈႏႈန္းပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အျခား အဖြဲ႔အစည္းေတြျဖစ္ျဖစ္၊ ဆရာတို႔အဖြဲ႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ awareness ေပးတဲ့အပိုင္းေတြ ဘယ္ေလာက္ထိ လုပ္ဖို႔ လိုေနေသးလဲ။
SARA ။ ။ တကယ္တမ္းေတာ့ Private sector, Public Sector, Civil Society ေပါ့။ အားလံုး ပိုၿပီး နီးနီးကပ္ကပ္ေတြ႔ၿပီး ေဆြးေႏြးမႈေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ေလေလ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျဖစ္ခ်င္တာ၊ ေရာက္ခ်င္တာကို ျမန္ျမန္ေရာက္ေလေလလို႔ ထင္ပါတယ္။ လူေတြက အခုခ်ိန္မွာ ကခ်င္ျပည္နယ္ အတိုင္းအတာနဲ႔ ဆိုရင္ေတာ့ အျခားျပည္နယ္ေတြထက္ အမ်ားႀကီး သူတို႔ရဲ႕ ပါဝင္မႈပဲ ေျပာေျပာ၊ စိတ္ဝင္စားမႈပဲ ေျပာေျပာ အရမ္းကို ေကာင္းမြန္ေနတဲ့ အခ်ိန္အခါ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအပိုင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔က နားလည္မႈ မလြဲသြားဖို႔ လိုတယ္။ ဒါမွလည္း Drug ပဲ မဟုတ္ဘူး။ HIV ပိုင္းမွာပါ ပါဝင္မႈ ေကာင္းလာမွာေပါ့။ ဘယ္ေလာက္လိုလဲ ဆိုရင္ေတာ့ လက္ရွိအထိေတာ့ လိုတယ္။ တျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြ အေနနဲ႔လည္း အဲဒီလို လုပ္ေစခ်င္ပါတယ္။ အရင္တုန္းကလည္း လုပ္ခဲ့တာေတြ ရွိေပမယ့္ ၂၀၁၅ က စလို႔ေပါ့ လူေတြရဲ႕ Concern ပဲ ေျပာရမလား၊ ပါဝင္မႈက တအားကို ျမင့္တက္ေနတယ္။ ဒီအခ်ိန္က တကယ္တမ္းဆိုရင္ေတာ့ ကိစၥႀကီးႀကီးမားမားႀကီး ေအာင္ျမင္ဖို႔အတြက္ အခြင့္ေကာင္း၊ အခါေကာင္း လို႔ပဲ ျမင္ပါတယ္။
အခုလို အခ်ိန္ေပးၿပီး ေျဖၾကားေပးတဲ့အတြက္ ေက်းဇူးအမ်ားႀကီး တင္ပါတယ္ရွင့္။
